30 NGÀY NHẬT KÝ NGUYÊN TẮC THÀNH CÔNG
Ngày 05:
“BÀ ƠI, ĐỪNG ĐÁNH GHẾ!”

Nhiều người khi đau (bị té) thường khựng lại chẳng nhớ gì (về chuyện xảy ra). Khi cơn đau đi qua thì lại quên (để ý chuyện khác) nên bỏ qua cơ hội nghiền ngẫm để rút ra bài học để lần tới không xảy ra nữa – để có thể tiến bộ. Do đó lần tới mọi chuyện lại tiếp tục xảy ra và bạn sẽ tiếp tục té (và té). Đơn giản vì bạn đã không chịu suy xét nghiền ngẫm rút ra bài học.

Có người tìm cách cố tình làm “giảm đau” – dễ thấy qua chuyện nuôi dạy con theo cách “đánh cái ghế”. Hồi trước là cách ứng xử của bà và cháu, bây giờ là của người giúp việc và con của chủ.

Khi cháu té vào cái ghế, và khóc òa. Bà lập tức đến bế cháu dậy, sau đó sẽ cầm cái cây đánh cái ghế: “Cái ghế hư nè, làm té cháu bà!”

Điều này rất nguy hiểm. Bé sẽ nghiễm nhiên hiểu là lỗi là tại cái ghế (chứ không phải là do bé đi không chịu để ý). Thế là bé sẽ không nghiền ngẫm, xem xét để lần tới làm sao tránh không bị va vào cái ghế và nếu có va vào cái ghế thì phải làm sao.

Lớn lên bé tiếp tục sống vô trách nhiệm (bằng cách là đổ lỗi cho người khác). Và sẽ không thể học cách giải quyết vấn đề và học cách làm sao hạn chế vấn đề không xảy ra.

“Mỗi lần đối mặt với đau đớn là mỗi lần bạn chạm một cột mốc quan trọng trong cuộc đời. Một là bạn chọn cách đối mặt với sự thật đau đớn nhưng lành mạnh. Hai là bạn chọn ảo giác “phê thuốc” (không bị đau ngay lúc đó) nhưng hại về sau!”, Ray Dalio.

Thí dụ bạn đau (vì té). Bạn sẽ có 2 chọn lựa. Một là bạn đối mặt với cảm giác đau và suy nghĩ xem làm sao để không té nữa. Đây là lợi ích lâu dài (lành mạnh).

Hai là bạn đổ thừa (ai đã để cái ghế vô ý ngáng đường) và bạn sẽ cảm thấy bớt đau (vì mải tập trung vào việc đổ thừa) nhưng sẽ hại sau này. Nghĩa là bạn sẽ tiếp tục té nữa (vì bạn đã bỏ qua cơ hội suy nghĩ làm sao để mình không bị té).

Con gái của tôi cũng thường như vậy. Cháu không bị té nhưng cháu thường bị thất lạc đồ như cây bút, cuốn sách, tai nghe điện thoại. Thay vì đi tìm lại đồ đã thì cháu lại cố đi tìm ai đã lấy. Thường là tra vấn những đứa em và cứ bị “kẹt” vào việc buộc tội (ai lấy) – rồi quên mất việc mình đi tìm lại đồ đã mất (hơn là ai lấy). Đây không hẳn là “chiêu” cháu dùng để quên đi nỗi đau. Mà đơn giản có thể là một thói quen “thiếu tập trung”!

Có một số “công cụ” (chiến lược) mà nhiều người sử dụng cho chọn lựa “đỡ đau” khi té: đổ thừa (“Ai để cái ghế vô ý vậy?), phàn nàn (“Chỗ này lúc nào cũng trơn!”), la mắng (“Chị mới làm hay sao mà không biết?”, ăn vạ, làm náo loạn...

Một khi bạn chọn cách này bạn sẽ “nghiện” chiến lược này. Và càng ngày càng lên “đô”. Và bạn sẽ không bao giờ tiến bộ, nếu không muốn nói là thụt lùi.

Những đứa trẻ bị té (“bà đánh cái ghế”) lớn lên chắc chắn sẽ “nghiện” chiêu “dopping” này: Không dám nhìn thẳng vào sự thật (đau đớn) là mình chẳng làm ra trò trống gì, tiếp tục đổ lỗi (“Tại nhà em không có quen ai!”, "Em không có nhan sắc", "Em không được học trường tốt", “Em không có vốn làm ăn!”, “Không có nhà mặt tiền”…), nếu không có ai đổ lỗi thì nhiều người sẽ tìm cách ca bài ca “con cá” hoặc “than Quảng Ninh” lúc nào cũng phàn nàn, lâu dần hình thành nên một thái độ tiêu cực (như là một cách để đổ lỗi cho hoàn cảnh của mình)…

Trong khi đó nếu chọn cách đối mặt với sự thật đau đớn (đau lắm) nhưng sẽ tốt cho bạn về lâu về dài.

Sau khi vượt qua giới hạn thấp (đau ít), bạn sẽ tiếp tục vượt qua những giới hạn cao hơn (đau nhiều hơn). Và đến một lúc nào đó bạn sẽ nói “Chuyện nhỏ như con thỏ” khi đối mặt với những cơn đau nhiều (khó khăn, thách thức lớn). 

Lúc đó, tâm thế của bạn là sẵn sàng “chào đón” khó khăn thử thách (theo kiểu “Try me”) thay vì than vãn, phàn nàn khi gặp khó khăn (theo kiểu “Why me?”) – mà Ray đã viết: “Sẵn sàng đối mặt với nỗi đau thay vì tìm cách né tránh!”

Ray cũng nhấn mạnh: "Chỉ khi nào chúng ta cảm thấy đau thực sự thì chúng ta mới phát huy hết sức mạnh." Ray đã có lần bị phá sản tưởng chừng không thể vượt qua. Công ty chỉ còn một người (đó là Ray). Và ông đã biến đau thương thành hành động!

Những người quen “chịu đòn” với cơn đau sẽ khó mà bị đánh gục. Trong khi đó những người quen dùng “dopping” khi gặp thử thách lớn (đau đớn) họ sẽ dễ gục ngã (vì không còn đủ dopping nữa).