Gần đây, câu chuyện “có nên mang đồ ăn dư từ tiệc về nhà hay không” thu hút nhiều ý kiến trái chiều trên các diễn đàn và báo chí. Từ góc nhìn của một đơn vị tổ chức và cung cấp tiệc (Caterer), PITO xin được chia sẻ những quan điểm thực tế và góc phân tích đa chiều xoay quanh việc này.
1. Về lịch sử, nguồn gốc
Việc gói thức ăn mang về sau các bữa tiệc hình thành từ truyền thống xa xưa. Chúng ta lớn lên cùng hình ảnh các bà, các mẹ tất bật chuẩn bị mâm cỗ trong các dịp giỗ chạp, lễ Tết, luôn chuẩn bị dư ra phần bánh trái, thức ăn và gói thành từng bọc để gửi tặng khách mang về cho người thân, con cháu. Hình ảnh này không hề xa lạ ở các vùng quê hay tỉnh thành trên khắp Việt Nam, và đến nay, nét văn hóa ấy vẫn còn hiện diện trong nhiều gia đình.
Ở một số vùng miền khác, nhiều gia đình có thói quen luôn chuẩn bị nhiều thức ăn hơn số lượng người tham dự trong các lễ tiệc. Khi tiệc kết thúc, những phần ăn đó thường được chủ nhà thân tình mời khách mang về dùng cho bữa xế hoặc bữa tối, vừa tránh lãng phí vừa giữ được nét văn hóa sẻ chia ấm áp.
Tất cả những điều này thể hiện nét văn hóa của người Á Đông luôn hiếu khách, tận tâm, chu đáo, trân trọng khách mời và cả người ở nhà không tham dự tiệc. Nhiều trường hợp chủ tiệc còn tha thiết mong khách mời đem phần ăn về vì để lại thì lãng phí, số lượng dư ra chủ tiệc không biết xử lý sao cho hết, ăn một bữa không hết, mà để qua ngày khác thì sẽ hỏng đồ ăn. Việc mang đồ ăn thừa về có thể được xem là một cách để thể hiện sự trân trọng của cả chủ tiệc và khách mời, đồng thời tiết kiệm, tránh lãng phí.
2. Về phép lịch sự
Việc lấy thức ăn còn dư ở tiệc về chỉ nên lấy khi được sự đồng ý từ người chủ tiệc. Vì buổi tiệc là do chủ tiệc tổ chức và quyết định mọi thứ bằng nguồn lực và tài chính của họ. Tùy vào tính chất của bữa tiệc, và tính cách của chủ tiệc, chủ tiệc sẽ mời khách đem thức ăn thừa về, hoặc không.
Người chủ tiệc có thể từ chối vì nhiều lý do: thức ăn không còn ngon như mong muốn, muốn tôn trọng khách không phải dùng đồ ăn thừa, giữ thể diện không muốn bị cho là chi li hà tiện, hoặc lo ngại về vệ sinh an toàn thực phẩm…
Ngược lại, người chủ tiệc cũng có thể mời khách mang về vì mối thân tình đủ để chia sẻ tinh thần tiết kiệm, muốn tặng thêm khi khách khen ngon, hoặc không muốn lãng phí thức ăn… Nếu chủ tiệc chủ động mời khách mang phần dư về hoặc chuẩn bị hộp đựng sẵn, điều đó thể hiện sự thân thiện, chia sẻ tinh thần tiết kiệm.
Việc khách tự ý gói thức ăn thừa mang về mà không có sự đồng ý của chủ tiệc được coi là không tế nhị. Chưa kể có nhiều trường hợp còn khiến nhiều người cảm thấy “ngượng chín mặt” khi vừa ngồi bàn ăn, món vừa lên là tự động chia phần, mọi người lo gói ghém phần ăn mang về. Điều này thật sự gây khó chịu, phản cảm với cả người xung quanh và chủ tiệc.
Khi PITO cung cấp dịch vụ Catering, ngay cả khi bữa tiệc là một phần phí khách đã đóng, khách cũng không có quyền tự ý đem thức ăn thừa về nếu quy định của Caterer không cho phép. Việc lấy phần thức ăn của những người khác lại càng không nên vì cần sự đồng ý của từng người, điều này gần như bất khả thi.
Dù là lý do hay quan điểm thế nào, khách KHÔNG NÊN chủ động lấy thức ăn thừa về, và cũng không nên gợi ý. Hãy để việc này do người chủ tiệc quyết định và chủ động mời khách. Đó là phép lịch sự.
3. Vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm
Yếu tố vệ sinh an toàn thực phẩm của thức ăn dư là điều ở Việt Nam chúng ta thường ít quan tâm. Dù đã có những sự cố đáng tiếc về ngộ độc thực phẩm, thậm chí dẫn đến tử vong.
Vì sao lại như vậy? Vì thức ăn khi đem ra phục vụ thường ở nhiệt độ phòng, hay còn gọi là Vùng Nguy Hiểm (Danger Zone), tức nhiệt độ từ 4 đến 60 độ C. Nguy hiểm nhất là khi thức ăn đạt 32-37 độ C, lúc này vi khuẩn độc hại phát triển gấp đôi mỗi 20 phút. Vì thế, tùy loại thực phẩm mà chỉ nên phục vụ trong 1 đến tối đa 2 giờ.
Sau bữa tiệc, nếu đem về mà không đóng gói và bảo quản đúng cách, thức ăn sẽ ở trong Vùng Nguy Hiểm quá lâu. Tệ hơn nữa, có thể bị nhiễm khuẩn chéo do đóng gói không đạt chuẩn, hậu quả khi ăn vào không thể lường trước.
Đối với những tiệc hay bữa ăn trưa do PITO quản lý, PITO sẽ luôn hỏi ý của ban tổ chức có cho phép đem thức ăn dư về hay không. Nếu có, PITO sẽ nhờ ban tổ chức hoặc khách hàng ký xác nhận miễn trừ trách nhiệm, trong đó, nêu và giải thích rõ cho khách hàng biết nguyên nhân vì sao.
Các khách sạn 5 sao hay trung tâm tiệc cao cấp, việc gói thức ăn mang về sau tiệc thì hầu như chủ tiệc và khách đều được chia sẻ việc mang thức ăn về là không thể. Thi thoảng một vài trường hợp đặc biệt chủ tiệc yêu cầu lấy một ít bánh ngọt thì khách sạn, trung tâm tiệc sẽ yêu cầu khách ký cam kết và miễn trừ trách nhiệm. Với tiệc set menu thi thoảng khách cũng yêu cầu gói thức ăn khi gia đình dùng không hết, với thức ăn bàn dư (khách không dự đủ) thì đương nhiên chủ tiệc được phép mang về. Nhưng tất cả đều được giải thích, dán sticker, và hướng dẫn thời gian nên dùng và miễn trừ trách nhiệm…
Theo VNExpress, hầu hết khách sạn đều có quy định khách không tự ý mang đồ trong tiệc buffet về, một số chuyên gia gợi ý cách có thể mang đồ thừa về nếu khách thấy lãng phí. Với Buffet ăn sáng, những vị khách bận không thể ăn sáng tại khách sạn, họ sẽ được cung cấp một túi đựng đồ để mang đi. AccorHotels, nơi điều hành các thương hiệu khách sạn Sofitel, Pullman, Novotel hay IHG Hotels & Resort đều áp dụng chính sách này. Nhưng nếu những vị khách bị bắt quả tang lén mang đồ ăn trong tiệc tự chọn ra ngoài, họ có thể bị phạt.
4. Từ góc nhìn môi trường
Từ sự tranh cãi nhiều ý kiến về việc gói thức ăn mang về trên báo Tuổi Trẻ, việc khách chủ động gói phần thừa và không lãng phí là hành động văn minh, hiện đại và phù hợp với tiêu chí “ăn vừa đủ, không bỏ phí”. Trong bối cảnh hiện tại, khi thực phẩm là nguồn tài nguyên có giới hạn, hành động gọn nhẹ, không lãng phí cần được khuyến khích như một trách nhiệm xã hội. Khi chủ tiệc và khách đều sẵn lòng chia sẻ thức ăn dư, điều đó giảm thiểu chất thải thực phẩm đáng kể. Trong xã hội hiện đại, lối sống “ăn vừa đủ – không lãng phí” ngày càng được nhiều người ủng hộ. Tại các nhà hàng, khách sạn, hình ảnh nhân viên chủ động đề nghị chia phần ăn thừa để khách mang về đã trở nên quen thuộc. Ở nhiều quốc gia phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, việc sử dụng “doggy bag” sau bữa ăn không chỉ là chuyện bình thường mà còn được khuyến khích như một hành động văn minh và có trách nhiệm.
Tại Việt Nam, tư duy này cũng đang dần lan tỏa, đặc biệt trong giới trẻ. Không ít người sẵn sàng mang về phần ăn còn lại sau bữa tiệc hay tại nhà hàng như một cách hạn chế lãng phí và góp phần bảo vệ môi trường.
Với PITO, khi cung cấp dịch vụ Catering, luôn hỏi chủ tiệc xem có cho phép khách mang thức ăn thừa về hay không. Nếu được cho phép thông báo rõ cho khách và yêu cầu ký cam kết miễn trừ trách nhiệm, kèm giải thích lý do liên quan đến vệ sinh và an toàn thực phẩm.
Việc đem thức ăn thừa từ tiệc về nhà có thể là hành động tích cực nếu nó được thực hiện khi có sự đồng thuận rõ ràng của chủ tiệc và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngược lại, nếu khách tự ý gói mang đi, đặc biệt trong các bữa tiệc trang trọng hoặc khi thức ăn chưa được xử lý an toàn thì có thể bị coi là thiếu tế nhị và bất lịch sự, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
